خانم دکتر نگار متقی مجری طرح تحقیقاتی با عنوان "استفاده از سوبستراهای ارزان قیمت جهت تولید اقتصادی ویتامین K2 با استفاده از باسیلوس سابتیلیس" در گفتگویی با روابط عمومی دانشگاه به تشریح این طرح پرداخت.

-

 با تشکر از جنابعالی با معرفی خود، سوابق علمی، پژوهشی، اجرایی و عملی و فعالیت‌های مرتبط با این پژوهش را بیان فرمایید:

 اینجانب دکتر نگار متقی، داروساز و متخصص بیوتکنولوژی دارویی، عضو هیئت علمی گروه بیوتکنولوژی دارویی دانشکده داروسازی هستم. بنده در سال‌های گذشته در دانشکده داروسازی در سمت‌های مختلفی مانند مسئول اساتید مشاور، دبیر کمیته پایش پیشرفت تحصیلی دانشجویان، دبیر کمیته اعتباربخشی و مسئول کمیته رشد و بالندگی دانشکده داروسازی حضور داشتم. با توجه به رشته تخصصی بنده، علاقه مند به فعالیت در حوزه های مطالعاتی هستم که تا حد ممکن به برقراری ارتباط بین صنعت و دانشگاه کمک کند و در این راستا پایان نامه های مختلفی را کار کرده ام که نمونه آن، همین پژوهش است که در آن به تولید ویتامین K2 با استفاده از باکتری بومی ایران و با استفاده از سوبستراهای ارزان قیمت پرداخته ایم.

_ دلیل اصلی شما برای انتخاب این طرح تحقیقاتی و پژوهشی چه بوده و چه کسانی در این تحقیق یاری دهنده شما بوده اند؟

ویتامین  K2در انعقاد خون و پیشگیری از پوکی استخوان نقش دارد. پیچیدگی تولید و خالص سازی این ویتامین سبب افزایش قیمت آن شده است. تولیدکنندگان اندکی در دنیا ویتامین  K2را تولید کرده اند و در ایران تولیدکننده داخلی برای آن وجود ندارد. انگیزه اصلی من برای انتخاب این طرح تحقیقاتی، بومی سازی تولید ویتامین K2 در ایران و پیدا کردن راهی برای تولید ارزان قیمت ویتامین K2 در ایران بود. همکاران زیادی در این طرح به من کمک کردند. ضمن قدردانی ویژه از دکتر حمید مقیمی عضو هیئت علمی دانشگاه تهران که در هدایت و انجام این پروژه نقش کلیدی داشتند، سایر همکارانی که در انجام این پروژه نقش داشتند عبارتند از دکتر منتظری، دکتر نوری، دکتر سلطانی و خانم انصاری.

_ لطفا پژوهش تان را معرفی کرده و ویژگی و نوآوری آن را شرح دهید:

پیچیدگی تولید و خالص سازی ویتامین K2 سبب افزایش قیمت آن شده است. تولیدکنندگان اندکی در دنیا آن را تولید کرده و در ایران تولیدکننده داخلی برای آن وجود ندارد. در این مطالعه هدف، استفاده از منابع ارزان قیمت برای تولید ماده اولیه ویتامین K2 برای تولید ارزان قیمت این محصول بود. در این مطالعه، جایگزین کردن پساب کارخانه صابون‌سازی از محیط کشت با گلیسرول خالص در محیط کشت بهینه بازده تولید ویتامین K2 را 3.8 برابر نمود و جایگزین کردن کل محیط کشت با پساب بدون افزودن آب مقطر، بازده ویتامین K2 را به mg/L 18.21  رساند و با غلظت گلیسرول مشابه گروه شاهد مقدار ویتامین K2 به 35.7mg/L  رسید. طی این فرآیند 77% COD پساب کاسته شد.

این نتایج مبنایی برای مطالعات پیرامون جایگزینی منبع اقتصادی کربن برای تولید ویتامین K2 و افزایش بازده تولید آن فراهم می سازد. استفاده از منابع ارزان قیمت، سبب کاهش قیمت تمام شده محصول و استقبال تولیدکنندگان برای تولید می‌شود. همچنین، نتایج این مطالعه نشان می دهد استفاده از ضایعات کارخانه‌های صابون سازی می تواند به کاهش آلودگی زیست محیطی کمک کند.

_ آیا این پژوهش مرحله اجرا یا بهره برداری درآمده است؟

بله، از نتایج این پژوهش یک مقاله استخراج شده است که در حال داوری برای چاپ است و یک مورد نیز در حال نوشتن و آماده سازی است. این پژوهش، در ادامه پایان نامه ای بود که از سوی یکی از دانشجویان غیر ایرانی در دانشکده داروسازی انجام شد. در پایان نامه این دانشجو، بهینه سازی تولید با استفاده از باکتری بومی ایران انجام شده بود و در مطالعه حاضر، که ادامه مطالعه قبلی بود، منابع ارزان قیمت جهت تولید، جایگرین شد. به همین ترتیب، پژوهش حاضر، مبنایی برای پژوهش های بعدی خواهد بود که به بهینه سازی شرایط خالص سازی و استفاده از منابع ارزان قیمت دیگر پرداخته خواهد شد. البته ما این امکان را هم داریم که در صورتی که شرکت های تولید کننده مواد اولیه مایل باشند، طی جلسه ای نتایج پژوهش را در اختیار آنها هم قرار دهیم.

_این طرح پژوهشی چه مسائلی از مشکلات مردم بازخواهد کرد؟

نتایج حاصل از این پژوهش، می تواند از سوی تولیدکنندگان مواد اولیه دارویی مورد استفاده قرار گرفته و مبنایی برای تحقیق پیرامون جایگزینی منبع اقتصادی کربن برای تولید ویتامین K2 و افزایش بازده تولید آن فراهم سازد. با توجه به اینکه در مطالعه حاضر، هدف، استفاده از منابع ارزان قیمت برای تولید ویتامین K2 بود، در نهایت، با کاهش قیمت تمام شده محصول، محصول با کیفیت و در عین حال با قیمت کمتر در اختیار مردم قرار خواهد گرفت. همچنین، بر اساس نتایج این مطالعه، استفاده از ضایعات برخی کارخانه های صابون سازی می تواند به کاهش آلودگی زیست محیطی کمک کند.

_  انتظار شما از مسئولین و متولیان امور پژوهشی در زمینه حمایت یا توسعه فعالیت‌های مشابه چیست و چه راهکاری را پیشنهاد می‌کنید؟

نکته مهم درخصوص پژوهش های انجام شده در کشور این است که باید شرایطی فراهم شود که نتایج حاصل از این پژوهش ها از سوی مخاطبان، مورد استفاده قرار گرفته و این پژوهش ها به عمل تبدیل شود. اگر این اتفاق نیفتد، حاصل پژوهش های انجام شده در کشور، تنها افزایش تعداد مقالات و توسعه علمی کشور خواهد بود. بنابراین، از متولیان امر انتظار می رود که تحقیقات را در راستای نیازهای کشور و حل مشکلات کشور و برطرف کردن کمبودهای کشور جهت دهی کنند و پل ارتباطی بین تحقیقات و نیازهای صنعت را برقرار کرده و موانع را برطرف کنند.

یکی از راهکارهای مناسب در راستای نیل به این اهداف، انعقاد تفاهم نامه و تعریف پروژه های همکاری مشترک بین صنعت و دانشگاه و تعریف پایان نامه های محصول محور یا پایان نامه هایی است که به حل دغدغه های صنعت می پردازد. انجام نیازسنجی از صنعت و دریافت مشکلات صنعت از طریق دفاتر ارتباط با صنعت در دانشکده های مختلف، برگزاری جلسات منظم با سیاست گذاران نظام سلامت، شرکت های تولیدکننده و سازمان های مختلف به منظور استمرار ارتباط و دریافت مستمر مشکلات و نیازهای جامعه و کاهش بروکراسی های زمانگیر نیز می تواند در این راستا راهگشا باشد.

_اگر توضیح دیگری درخصوص برنامه‌های جاری آینده و اهدافتان دارید در خاتمه این گفت و گو بفرمایید.

به عنوان یک پژوهشگر و عضو هیئت علمی دانشگاه وظیفه خود می دانم که مطالعات خود را در راستای رفع نیازهای کشور متمرکز کرده و امیدوارم که با همراهی متولیان امر و مسئولین نظام سلامت، تصمیم گیری‌های درست در راستای اثرگذاری هرچه بیشتر مطالعات در کشور صورت پذیرد.

-

(مشاهده پیام ترجمان دانش در پایگاه نتایج پژوهش های سلامت کشور)