آقای دکتر مصومه توکلی یرکی مجری طرح تحقیقاتی با عنوان " بررسی پروفایل متابولیک بیماران مبتلا به انواع تومور های پانکراس و نقش عملکردی آن در درمان: مرور سیستماتیک " در گفتگویی به تشریح این طرح پرداخت. 

1- با تشکر از حضور در این مصاحبه، لطفا خودتان را معرفی کرده و سوابق علمی، پژوهشی، اجرایی و عملی خود و فعالیت های مرتبط با این پژوهش را بیان کنید:

با سلام و عرض ادب و تشکر از محبت شما در تخصیص وقت برای این مصاحبه- بنده معصومه توکلی یرکی متخصص بیوشیمی بالینی و عضو هیئت علمی گروه بیوشیمی بالینی در دانشکده پزشکی با مرتبه علمی استاد می باشم. در حال حاضر به عنوان مدیر گروه بیوشیمی در خدمت دانشکده می باشم و نیز مدتی به عنوان معاون آموزش و تحصیلات تکمیلی دانشکده پزشکی انجام وظیفه کرده ام و با عنایت مسئولین محترم دانشکده پزشکی و دانشگاه افتخار عضویت در شورای پژوهشی دانشکده و کمیته های متعدد آموزشی و علمی و اجرایی را دارم.  در کنار انجام مسئولیت های آموزشی، علاقمندی پژوهشی اینجانب بر روی پاتوژنز سرطان خصوصا توموهای تهاجمی و ارایه راهکارهای عملی برای تشخیص زودهنگام و درمان موثر آنهاست. از اینرو تیم تحقیقی اینجانب متشکل از دانشجویان با انگیزه و پرتوان بیوشیمی در مقطع دکتری تخصصی و کارشناسی ارشد بر روی طرح های متعددی در این زمینه تحقیق و کار می کنند که منجر به ارایه مقالات متعدد علمی در ژورنال های معتبر و ارایه نتایج در مجامع علمی داخل و خارج ار کشور گردید.

2- دلیل اصلی شما برای انتخاب این طرح تحقیقاتی چه بود و چه کسانی در این پژوهش یاری دهنده شما بودند؟

همانطور که مستحضر می باشید سرطان پانکراس یکی از کشنده‌ترین انواع سرطان است که تشخیص زودهنگام و درمان مناسب آن بسیار حیاتی است،  هدف این طرح بررسی روش‌های جدید تشخیصی و درمانی برای این بیماری مهلک است. از طرفی یافته های اخیر در حوزه متابولیسم سرطان نشان می دهد که تغییرات متابولیک نقش مهمی در رشد و گسترش سلول‌های سرطانی دارند. ار این رو این مطالعه به بررسی پروفایل متابولیک بیماران مبتلا به تومورهای پانکراس می‌پردازد تا بتواند راهکارهای جدیدی برای تشخیص و درمان ارائه دهد. همچنین القای شرایط متابولیسم سلول های سرطانی به سمت افزایش شرایط کتوژنیک به عنوان یک رویکرد درمانی جدید در سرطان مطرح شده است که در این طرح بررسی اثرات ضد سرطانی رژیم کتوژنیک به تنهایی یا همراه با شیمی درمانی نیز مود بررسی قرار گرفت و در  این مطالعه به دنبال بررسی ارزش تشخیصی و دقت اجسام کتونی در انواع تومورهای پانکراس که می‌تواند به تشخیص زودهنگام‌تر این بیماری کمک کند با بررسی مطالعات موجود، دیدگاهی جامع نسبت به نقش متابولیسم در تشخیص و درمان سرطان پانکراس ارائه گردید که می‌تواند به پیشرفت‌های مهمی در این زمینه منجر شود. طرح فوق با تلاش های ارزشمند آقای محمد امین واعظی دانشجوی دکتری تخصصی بیوشیمی بالینی و نیز به همت خانم دکتر سمیرا نکوفر  و آقای علی کرمی رباطی فارغ التحصیلان دکتری تخصصی و کارشناسی ارشد  بیوشیمی بالینی دانشگاه علوم پزشکی ایران  و مشارکت ارزنده آقای دکتر وحید سلیمی استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران انجام گرفت.

3- پژوهش تان را معرفی کرده و با معرفی ویژگی ها و نوآوری های آن در خصوص موضوعات و محورهای آن شرح دهید:

این پژوهش با عنوان "بررسی پروفایل متابولیک بیماران مبتلا به انواع تومورهای پانکراس و نقش عملکردی آن در درمان" به بررسی نقش متابولیسم در تشخیص و درمان سرطان پانکراس می‌پردازد که ویژگی‌ها و نوآوری‌های اصلی این پژوهش را می توان در موارد ذیل خلاصه کرد:

1- بررسی جامع پروفایل متابولیک: در این بخش به مطالعه تغییرات متابولیت‌های مختلف مانند β-هیدروکسی بوتیرات، لاکتات و اسیدهای آمینه در بیماران مبتلا به سرطان پانکراس پرداخته شد که می تواند اطلاعات ازرشمندی در خصوص الگوی تغییرات متابولیت های فوق با نگرش ارزش تشخیصی آنها ارایه دهد. همچنین استفاده از تکنیک‌های پیشرفته مانند NMR برای شناسایی دقیق متابولیت‌ها  نیز در این طرح مورد بررسی قرار گرفت.

۲.-تمرکز بر نقش رژیم کتوژنیک: در این بخش اهمیت هدایت متابولیسم سلول های سرطانی به سمت استفاده از منابع کتونی و کاهش استفاده از منابع کربوهیدرات بررسی گردید که بررسی تأثیر رژیم کتوژنیک بر متابولیسم سلول‌های سرطانی و محیط تومور و ارزیابی پتانسیل رژیم کتوژنیک به عنوان درمان کمکی در کنار شیمی‌درمانی ار محور های مهم این بخش بودند.

۳. مطالعه β-هیدروکسی بوتیرات: در این بخش به بررسی نقش β-هیدروکسی بوتیرات به عنوان یک مولکول سیگنالینگ و تأثیر آن بر مسیرهای متابولیک مختلف پرداخته شد. همچنین ارزیابی پتانسیل β-هیدروکسی بوتیرات در تشخیص و درمان سرطان پانکراس بطور کامل مورد بررسی قرار گرفت.

۴. رویکرد جامع به تشخیص و درمان: در این بخش به بررسی روش‌های نوین تشخیصی مانند آنالیز میکرو-RNA و ارزیابی اسپکتروسکوپی پلاسما  و همچنین مطالعه استراتژی‌های درمانی ترکیبی شامل شیمی‌درمانی و رژیم کتوژنیک پرداخته شد. اطلاعات ارایه شده در این بخش می تواند در خصوص بهینه کردن درمان های رایج و بهبود پاسخ به درمان در این بیماران ایده های خوبی را ارایه نماید.

در نهایت این پژوهش با ارائه دیدگاهی جامع نسبت به نقش متابولیسم در سرطان پانکراس، می‌تواند به توسعه روش‌های تشخیصی دقیق‌تر و استراتژی‌های درمانی مؤثرتر کمک کند

4- آیا این پژوهش به مرحله اجرا و بهره برداری رسیده است؟

بله، نتایح مطالعه حاضر در مقاله ذیل به چاپ رسید:

Therapeutic Potential of β-hydroxybutyrate in the Management of Pancreatic Neoplasms: Exploring Novel Diagnostic and Treatment Strategies-  Vaezi M.A, Nekoufar S, Karami Robati A, Salimi V, Tavakoli-Yaraki M.  Lipids in Health and Disease (2024) 23:376- DOI: 10.1186/s12944-024-02368-7

 بر اساس یافته های حاصل از این طرح ، دو پروژه دیگری طراحی و اجرا گردید که در یکی از این پروژه ها به بهینه سازی عمکرد داروی جمسیتابین به عنوان داروی مورد استفاده در درمان سرطان پانکراس و بررسی عملکرد آن در متوقف نمودن رشد سلول های توموری پانکراس در محیط کتوژن و فقر گلوکز و نیز تاثیر سینرژیک بتا هیدروکسی بوتیرات پرداخته شد که نتایج آن در مقاله ذیل به چاپ رسید:

1- Exploring the Potential of Gemcitabine-Metal-Organic Frameworks in Combating Pancreatic Cancer Under Ketogenic Conditions- Nekoufar S, Ghorbani M, Safaei S, Alinezhadi Khosroushahi GH, Izak Shirian F, Baradaran B, Tavakoli-Yaraki M. BMC Cancer, 2025- DOI:10.1186/s12885-024-13397-x

همچنین در مطالعه ای دیگر به بررسی القای شرایط کتوژنیک در محیط دارای سطوح مختلف گلوکز در سطح سلول های سرطانی و القای شرایط گرسنگی مزمن و تعیین الگوی رشد سلول های سرطانی و پروفایل متابولیت های مختلف پرداختیم که بخشی از نتایج آن در در مقاله ذیل به چاپ رسیده است:

2- Beta hydroxybutyrate induces lung cancer cell death, mitochondrial impairment and oxidative stress in a long term glucose-restricted condition- Izak Shirian F, Karimi M, Alipour M, Salami S, Nourbakhsh M, Nekufar S, Safari-Alighiarloo N, Tavakoli-Yaraki M. Molecular Biology Reports. (2024) 51:567. DOI: 10.1007/s11033-024-09501-w

5- این طرح پژوهشی چه گره ای از مشکلات مردم باز خواهد کرد؟

این طرح پژوهشی چندین گره مهم از مشکلات مرتبط با سرطان پانکراس را باز خواهد کرد که بصورت ذیل خلاصه می گردد:

1-تشخیص زودهنگام: با بررسی پروفایل متابولیک بیماران، امکان تشخیص سریع‌تر و دقیق‌تر سرطان پانکراس فراهم می‌شود. این امر می‌تواند میزان بقای 5 ساله بیماران را که در حال حاضر کمتر از 12% است، بهبود بخشد.

بهبود روش‌های تشخیصی: استفاده از بیومارکرهای متابولیک مانند β-2-هیدروکسی بوتیرات می‌تواند حساسیت و اختصاصیت تشخیص را نسبت به روش‌های تصویربرداری رایج افزایش دهد

3-درمان موثرتر: بررسی تاثیر رژیم کتوژنیک بر رشد سلول‌های سرطانی می‌تواند منجر به ارائه روش‌های درمانی جدید و کم هزینه‌تر شود

4- کاهش عوارض درمان: رژیم کتوژنیک می‌تواند اثرات محافظتی بر سلول‌های سالم در برابر عوارض شیمی درمانی و پرتودرمانی داشته باشد

5- افزایش کیفیت زندگی بیماران: با ارائه روش‌های تشخیصی و درمانی جدید، کیفیت زندگی بیماران مبتلا به سرطان پانکراس بهبود می‌یابد

این طرح با ارائه راهکارهای نوین در تشخیص و درمان سرطان پانکراس، می‌تواند گام مهمی در جهت کاهش مرگ و میر ناشی از این بیماری و بهبود وضعیت بیماران بردارد

6- انتظار شما از مسئولین و متولیان امور پژوهشی در زمینه حمایت و یا توسعه فعالیت های مشابه چیست و چه راهکارهایی پیشنهاد می کنید؟

با توجه به اهمیت تحقیقات در زمینه پروفایل متابولیک تومورهای پانکراس و نقش آن در تشخیص و درمان، انتظارات و پیشنهادات برای حمایت و توسعه فعالیت های مشابه می تواند شامل تخصیص منابع مالی بیشتر برای انجام مطالعات گسترده تر در زمینه متابولومیکس و رژیم کتوژنیک در سرطان پانکراس همچنین فراهم کردن تجهیزات پیشرفته مانند دستگاه های NMR برای آنالیز دقیق متابولیت ها باشد. در همین راستا نیاز به همکاری بین رشته ای بین متخصصان بیوشیمی، تغذیه، انکولوژی و سایر رشته های مرتبط برای پیشبرد تحقیقات ضروری است و باعث تسهیل فرآیند انجام کارآزمایی های بالینی برای بررسی اثربخشی رژیم کتوژنیک در درمان سرطان پانکراس می گردد. به علاوه راه اندازی پایگاه داده جامع برای ثبت و تحلیل پروفایل متابولیک بیماران مبتلا به تومورهای پانکراس می تواند مد نظر قرار گیرد. در نهایت حمایت از ایده های نوآورانه در زمینه استفاده از متابولیت ها به عنوان بیومارکرهای تشخیصی یا اهداف درمانی می تواند به پیشرفت های موثری در زمینه تشخیص زودهنگام و درمان موثرتر سرطان پانکراس منجر شود.

7- اگر توضیح دیگری درخصوص برنامه های جاری، آینده و اهداف تان دارید در خاتمه این گفتگو بفرمایید:

 با تشکر از فرصتی که در اختیار من قرار دادید، در خصوص برنامه‌های جاری و آینده ، قصد داریم مطالعات بالینی گسترده‌تری را برای ارزیابی اثربخشی رژیم کتوژنیک  و القای تغییرات در متابولیسم سلول های سرطانی در بیماران مبتلا به سرطان پانکراس و سایر سرطان های تهاجمی آغاز کنیم. همچنین، به دنبال توسعه روش‌های تشخیصی جدید بر اساس پروفایل متابولیک بیماران هستیم که می‌تواند به تشخیص زودهنگام‌تر این بیماری کمک کند. که در حال حاضر سه پروژه تخصصی با اهداف متعدد در حوزه متابولومیکس در سرطان توسط تیم تحقیقاتی اینجانب در گروه بیوشیمی در دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی ایران در حال اجرا می باشد. هدف نهایی ما بهبود پیش‌آگهی و کیفیت زندگی بیماران مبتلا به سرطان از طریق ارائه روش‌های تشخیصی دقیق‌تر و رویکردهای درمانی نوین است. امیدواریم نتایج این تحقیقات بتواند گامی مؤثر در جهت مدیریت بهتر این بیماری چالش‌برانگیز باشد.