آقای دکتر سید محمد طباطبایی مجری طرح تحقیقاتی با عنوان " تدوین نقشه راه پژوهشی معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی ایران در مورد کم کاری تیروئید بدو تولد و شناسایی نیازهای پژوهشی این حوزه" در گفتگویی به تشریح این طرح پرداخت.

-

1- با تشکر از حضور در این مصاحبه، لطفا خودتان را معرفی کرده و سوابق علمی، پژوهشی، اجرایی و عملی خود و فعالیت های مرتبط با این پژوهش را بیان کنید:

 بنده دکتر سید محمد طباطبایی هستم. پزشک و متخصص تغذیه، البته مدرک MPH هم دارم و استادیار گروه پزشکی ورزش و تغذیه بالینی و معاون بهداشت دانشگاه هستم.

2- دلیل اصلی شما برای انتخاب این طرح تحقیقاتی چه بود و چه کسانی در این پژوهش یاری دهنده شما بودند؟

با رویکرد پژوهش محور در پرداختن به موضوعات مهم حوزه بهداشت، با توجه به آمار و شاخص های موجود تعدادی از برنامه ها مورد توجه ویژه قرار گرفت. یکی از این موارد برنامه غربالگری نوزادان مبتلا به بیماری کم کاری تیروئید بود.

قبل از برنامه غربالگری نوزاد، کم کاری تیروئید  یکی از شایع ترین علل قابل پیشگیری ناتوانی ذهنی بود. هورمون تیروئید نقش اساسی در متابولیسم انرژی، رشد و توسعه عصبی دارد و در تمایز نورونی، رشد سیناپسیس و میلیناسیون در دوره های قبل از تولد و نوزادی عمل می کند و رشد سیستم عصبی مرکزی را تنظیم می کند. لذا اختلال عملکرد تیروئید در نوزادان باید به سرعت تشخیص داده شود زیرا تاخیر در درمان می تواند منجر به نقایص عصبی غیرقابل برگشت شود.

شیوع کم کاری تیروئید در نوزادان کشورمان بالاست. برنامه غربالگری کم کاری تیروئید در کشور ما در سطح ملی از مهر سال ۱۳۸۴ در حال انجام است. تشخیص و درمان نوزادان مبتلا به بیماری کم کاری تیرویید نوزادان در دانشگاه علوم پزشکی ایران هم از سال 1384 آغاز شده است. بر اساس نتایج غربالگری نوزادان، میزان بروز در حوزه تحت پوشش دانشگاه ایران همواره در 5 سال اخیر از میانگین استانی و کشوری بالاتر بوده است. از طرفی میزان بروز در مراکز و شبکه های تابعه متفاوت است. همچنین میزان بالای موارد گذرای کم کاری تیروئید نوزادی در دانشگاه، احتمال تاثیر عوامل محیطی، تغذیه ای و یا سایرعوامل خطر قابل پیشگیری را در بروز بیماری مطرح می کند.

معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی ایران در نظر دارد با انجام چند طرح پژوهشی ضمن بررسی دقیق تر مشکل و دستیابی به علل موثر در بروز کم کاری تیروئید نوزادان در محدوده تحت پوشش، با طراحی مداخلات موثر در جهت کاهش موارد بروز کم کاری تیروئید نوزادان اقدام نماید. بنابراین با توجه به موارد اشاره شده و بررسی مطالعات اولیه انجام شده، در این مطالعه نقشه راه جهت تعیین مطالعات هدفمند طراحی شد و اولویت های پژوهشی به منظور پاسخ به سوالات و طراحی مداخلات مناسب در جهت کاهش بروز کم کاری تیروئید نوزادان تدوین گردید.

همکاران طرح: خانم دکتر سودابه هویدامنش متخصص پزشک اجتماعی و عضو محترم هیات علمی، خانم دکترفرانک رحیمی مدیر محترم گروه پیشگیری از بیماری ها، خانم دکتر سیده معصومه گشتائی متخصص سیاستگذاری سلامت و مدیر محترم آموزش و ارتقائ سلامت و خانم دکتر طیبه نجفی مقدم متخصص داخلی و مدیر بیماریهای غیرواگیر در معاونت بهداشت هستند.

3- پژوهش تان را معرفی کرده و با معرفی ویژگی ها و نوآوری های آن در خصوص موضوعات و محورهای آن شرح دهید:

مهمترین موردی که در مورد ویژگی این طرح باید به آن اشاره کنیم تغییر در نوع نگاه و رویکرد نظام بهداشتی می باشد. ما سعی کردیم با روشی نظام مند و علمی و برای حل یک مشکل بهداشتی ابتدا یک نقشه بزرگ از خلاء های موجود تهیه کنیم و با تدوین لیستی از اولویت های پژوهشی این امکان فراهم شود که هر عنوان توسط یک تیم پژوهشی بررسی شود.

این مطالعه به منظور شناسایی اولویت های پژوهشی حوزه کم کاری مادرزادی تیروئید بدو تولد در دانشگاه و در مراحل زیر انجام شد:

• ابتدا جستجوی جامع منابع الکترونیک و سایر منابع در دسترس انجام شد تا درک جامعی از آنچه در مورد کم کاری تیروئید نوزادان می دانیم داشته باشیم.
• تحلیل وضعیت موجود با استفاده از مرور متون، بررسی مطالعات انجام شده در دانشگاه، بررسی شاخص های برنامه، نظر سنجی از همکاران و متخصصان، مصاحبه با خبرگان و ارائه دهندگان خدمات و بررسی شاخص ها انجام شد. در این مرحله ما تحلیلی از وضعیت بیماری در دانشگاه انجام دادیم و مواردی را که نیاز به بررسی بیشتر دارد را مشخص کردیم.
• دریافت دیدگاه‌ها، تجربیات و نگرانی‌های افراد درگیر در برنامه و مصاحبه با متخصصان و خبرگان در سطوح مختلف هم به منظور یافتن سئوالات بدون پاسخ در این حوزه انجام شد.
• بر اساس یافته های مراحل قبل و بررسی آنچه در مورد بیماری می دانیم و آنچه ذی نفعان برنامه نیاز دارند بدانند، ما فهرستی از سئوالاتی که برای پاسخ به آنها نیاز به انجام طرح های پژوهشی بیشتر است تهیه کردیم.
• و در نهایت نقشه راه پژوهشی معاونت بهداشت دانشگاه ایران در مورد کم کاری تیروئید نوزادان پس از دریافت نظر خبرگان و با تدوین عناوین پژوهشی مورد نیاز تدوین شد.
• نقشه راه تدوین شده از طریق مکاتبه با معاونت آموزشی و پژوهشی به گروهها و مراکز تحقیقاتی مرتبط ارسال شد و به وزارت بهداشت نیز ارسال شد. هدف این است که برخی از اولویت‌های تحقیقاتی شناسایی شده از طریق سایر محققان انجام شود.

4- آیا این پژوهش به مرحله اجرا و بهره برداری رسیده است؟

بله بعد از بررسی وضعیت موجود و دریافت نظر همکاران برنامه و خبرگان، سئوالات نیازمند پاسخ مشخص شد و بر این اساس فراخوان جهت انجام طرحهای پژوهشی در دسته بندی های زیر انجام شد:

• مطالعات جهت بررسی وضعیت موجود (وضعیت اپیدمیولوژیک، نحوه اجرای برنامه و تحلیل برنامه)
• مطالعات مرور نظام مند با هدف شناسایی مداخلات  موثر انجام شده  در مورد کاهش بروز کم کاری تیروئید نوزادان
• طراحی و مدلسازی مداخله و بررسی امکان سنجی و اجرای مداخلات محیطی و تغذیه ای جهت کاهش بروز کم کاری تیروئید نوزادان
• ارزشیابی مداخلات و هزینه اثربخشی آنها و ارائه راهکار
• بررسی نقش عوامل اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی در بروز کم کاری تیروئید نوزادان

در خصوص برنامه کم کاری تیروئید نوزادان، چندین طرح که از اولویت های تدوین شده در مطالعه ما بود، هم اکنون در حال اجرا هستند.

5- این طرح پژوهشی چه گره ای از مشکلات مردم باز خواهد کرد؟

کم‌کاری مادرزادی غده تیروئید می تواند منجر به کاهش بهره هوشی و درجات مختلف عقب‌ماندگی ذهنی به‌ویژه در دوران نوجوانی و جوانی شود. همانطور که اشاره شد با تدوین این نقشه راه پژوهشی، ضمن بررسی دقیق تر مشکل و دستیابی به علل موثر در بروز کم کاری تیرویید نوزادان در محدوده تحت پوشش، زمینه برای طراحی مداخلات موثر در جهت کاهش موارد بروز کم کاری تیرویید نوزادان فراهم می شود. چند طرح که از اولویت های تدوین شده در مطالعه ما بود، هم اکنون توسط تعدادی از همکاران در حال اجرا می باشند و از نتایج آن در برنامه­ ریزی های این معاونت بهره­برداری خواهد شد.

6- انتظار شما از مسئولین و متولیان امور پژوهشی در زمینه حمایت و یا توسعه فعالیت های مشابه چیست و چه راهکارهایی پیشنهاد می کنید؟

معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی ایران جمعیتی بالغ بر 5600000 نفر را تحت پوشش دارد و توسط حدود 3800 نفر همکاران پرتلاش از مقطع لیسانس تا دکترای تخصصی و هیات علمی در بیش از 350 واحد آموزشی، پژوهشی و خدمات جامع سلامت در غرب استان تهران خدمات گسترده ای ارائه می کند تدوین نقشه راه پژوهشی در موضوعات و نیازهای سلامتی جامعه تحت پوشش نقس به سزایی در سلامت جمعیت منطقه خواهد داشت. حمایت از پژوهش های کاربردی حوزه بهداشت ما را در تحقق این مهم یاری می دهد.

7- اگر توضیح دیگری درخصوص برنامه های جاری، آینده و اهداف تان دارید در خاتمه این گفتگو بفرمایید:

معاونت بهداشت دانشگاه در راستای پاسخگویی اجتماعی، این رویکرد نظام مند را در حل تمام مسائل و مشکلات حوزه سلامت مد نظر قرار داده است و دست یاری به سمت همه محققین و اساتید دراز می کنیم. تبیین مشکلات و مسائل روز حوزه سلامت و بهداشت با مشارکت گروه های علمی دانشگاه میسر می شود تا بتوانیم با طراحی راهکارها و بررسی مدل های اجرا مبتنی بر آخرین یافته ها و داده های موجود، سطح سلامت را بهبود و ارتقا ببخشیم. توجه به مسائل اولویت دار جامعه مانند پیشگیری از بیماری ها و ارتقاء سلامت، تغذیه، سلامت محیط، سلامت روان، سلامت شغلی و فعالیت فیزیکی از رویکرد های معاونت بهداشت است در همین راستا هم چندین پروژه بزرگ دیگر در این معاونت در حال اجرا است.