خانم دکتر مرضیه عادل مهربان مجری طرح تحقیقاتی با عنوان " بررسی تجارب دانشجویان تحصیلات تکمیلی پرستاری از یادگیری وارونه: تحلیل محتوای کیفی " در گفتگویی به تشریح این طرح پرداخت.

1- با تشکر از حضور در این مصاحبه، لطفا خودتان را معرفی کرده و سوابق علمی، پژوهشی، اجرایی و عملی خود و فعالیت های مرتبط با این پژوهش را بیان کنید:

مرضیه عادل مهربان هستم دانشیار دانشکده پرستاری و مامائی دانشگاه علوم پزشکی ایران. فارغ التحصیل کارشناسی سال 1374 و کارشناسی ارشد مدیریت پرستاری در سال 1380 و دکترای آموزش پرستاری در سال 1392 که همه مقاطع تحصیلی خود را در دانشگاه علوم پزشکی اصفهان گذرانیده ام. قبل از سال 1382 در مراکز آموزشی درمانی شهر اصفهان به عنوان پرستار در بخشهای مختلف و سوپروایزر آموزشی در دفتر پرستاری خدمت کردم. و پس از آن به عنوان عضو هیئت علمی در دانشکده پرستاری دانشگاه علوم پزشکی اصفهان تدریس داشتم.  از  سال 1397 به دانشگاه علوم پزشکی ایران انتقال پیدا کرده و در گروه مدیریت پرستاری مشغول تدریس هستم. به مدت دو سال هم هست که مدیر این گروه هستم. مجری حدود 46 طرح تحقیقاتی هستم و از این طرحها بیش از چهل مقاله استخراج شده اکثرا در مجلات داخلی چاپ شدند. چندتا از آنها در راستای پژوهش در آموزش و دانش پژوهی هست که این طرح نیز در همین دسته قرار گرفته است. . 

2- دلیل اصلی شما برای انتخاب این طرح تحقیقاتی چه بود و چه کسانی در این پژوهش یاری دهنده شما بودند؟

با توجه به ماهیت حرفه‌ی پرستاری که نیاز به فراگیران مادام العمردارد، لزوم تجدید نظر در روش های آموزش سنتی و استفاده از مدل های تعاملی در آموزش پرستاری بیش از پیش مورد توجه واقع شده است. یکی از مدل های نوین آموزشی، یادگیری وارونه است. این مطالعه با هدف تبیین تجارب دانشجویان تحصیلات تکمیلی پرستاری از روش یادگیری وارونه انجام شد. این پژوهش با همکاری اعضای هیئت علمی خانم دکتر شهره آقاسیدمیرزا و خانم دکتر تهمینه صالحی انجام شده است.  

3- پژوهش تان را معرفی کرده و با معرفی ویژگی ها و نوآوری های آن در خصوص موضوعات و محورهای آن شرح دهید:

در این پژوهش که با رویکرد کیفی و به روش تحلیل محتوا انجام شد پژوهشگران به بررسی تجارب دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشکده پرستاری از روش تدریس وارونه پرداختند. جمع آوری داده ها با شش مصاحبه‌ی فردی و سه  مصاحبه گروهی انجام شد. مصاحبه­ها با دانشجویان تحصیلات تکمیلی رشته پرستاری که با  گروه مدیریت پرستاری واحد درسی گذرانده بودند انجام شد. این دروس شامل درس مدیریت و رهبری آموزشی در پرستاری، مدیریت پرستاری بالینی در بخشهای داخلی جراحی، مدیریت و اصول و مبانی مدیریت خطر حوادث و بلایا، مدیریت و رهبری در پرستاری سلامت جامعه، نظریه های نوین مدیریت و رهبری در پرستاری، مدیریت بحران در نظام سلامت  را گذرانده­بودند انجام گردید. این مصاحبه ها با دانشجویانی که در طرح دوره آنها از کلاس درس وارونه استفاده شده بود که شامل 10 دانشجوی دکترای پرستاری و  11 دانشجوی کارشناسی ارشد  بودند و تمایل به ورود به مطالعه را داشتند، انجام شد. این مصاحبه ها تا به دست آمدن نتایج تکراری ادامه یافت. مصاحبه ها توسط اساتید دیگری که همکار طرح بودند ضبط شده و پیاده سازی شد. سپس متن مصاحبه توسط مجری کدگذاری گردید. کدهای مفهومی به همکاران پژوهش جهت تایید و بازنگری داده شد و مورد تایید نهایی قرار گرفت. همچنین کدها به دانشجویان داده شد و در صورت نیاز بازنگری شد. سپس نتایج در مضامین اصلی و زیرطبقات دسته بندی شد. طبقات و زیرطبقات نیز توسط همکاران پژوهش مطالعه و نهایی گردید.  این تجارب در دو مضمون اصلی تجارب مثبت و تجارب منفی طبقه­بندی گردید. در تجارب منفی دو طبقه اصلی چالشهای چالشهای موجود و نیاز به توسعه و بهبود ذکر شده است. در مضمون اصلی تجارب مثبت سه طبقه اصلی بازخورد مثبت، متفاوت بودن و بهبود تعامل در یادگیری به دست آمد. 15 زیر طبقه شامل تجارب منفی : محدودیت زمان، گریز از مطالعه، دانشجو به جای استاد، عدم تمایل به پیش مطالعه ، ایجاد استرس، اجرای نادرست، عدم همسانی در نظرات، عدم مراجعه به منابع، نامتناسب بودن نوع محتوا، حجم زیاد محتوا، توجه به ترجیحات دانشجویان، سردرگم شدن دانشجو، تکراری شدن مطلب، نیاز به بازنگری، عدم تناسب سوالات با محتوا،  و نیز 14 زیرطبقه شامل تجارب مثبت: بهبود یادگیری، تشویق به یادگیری، جذاب بودن، دانشجو به جای استاد، تمایل به استفاده از روشهای ترکیبی، تمایل به حل مسئله، تمایل به سناریو، مخالفت با آزمون، تمایل به چالش، تمایل به سوالات اوپن بوک، یادگیری بهتر با روش سخنرانی، ترجیح به سوال تستی، علاقه به کار گروهی، و عدم تمایل به آزمون نهایی بود.

توجه و تغییر رویکرد آموزش عالی به سمت روشهای نوین تدریس ازجمله یادگیری وارونه  از یک طرف و استفاده از روش تحقیق کیفی در خصوص بررسی اثرگذاری و تجارب دانشجویان پرستاری مقطع تحصیلات تکمیلی از این روش بعنوان نوآوری این طرح محسوب می شود.

4- آیا این پژوهش به مرحله اجرا و بهره برداری رسیده است؟

بله. نتایج این مطالعه با برگزاری کارگاه تدریس وارونه و موانع و تسهیلگرا با هماهنگی EDO دانشکده و نیز تهیه مقاله از نتایج برای مجله آموزش در علوم پزشکی با همکاران به اشتراک گذاشته شده است. این رویکرد در دو نیمسال مورد اجرا قرار گرفته و در طراحی طرح دوره های آموزشی گروه و دانشکده در نیمسالهای آینده در نظر گرفته و مورد بهره برداری قرار گرفته است. در ترمهای آینده با توجه به تجارب مثبت و منفی اصلاحات لازم در محتوای دوره ها و طرح دوره انجام خواهد شد.

5- این طرح پژوهشی چه گره ای از مشکلات مردم باز خواهد کرد؟

نتایج این پژوهش میتواند در طراحی روشهای آموزشی مناسب برای یادگیری بیشتر در مقاطع تحصیلی دانشگاهی به ویژه تحصیلات تکمیلی مورد استفاده اساتید قرار گیرد. همچنین دانشجویان با استفاده از این نتایج میتوانند از چالشهای پیش روی خود در این مدل آموزشی آشنا بوده و در بکارگیری بهتر منابع موجود از آن استفاده نمایند. مدیران گروههای آموزشی و مسئولان EDO ها با استفاده از نتایج این رویکرد آموزشی میتوانند به توسعه‌ی منابع انسانی خود و توانمندسازی آنها پرداخته و رسیدن به اهداف آموزشی را تسهیل نمایند. با بهبود آموزش در رشته پرستاری قطعا فارغ التحصیلان صلاحیت علمی و حرفه‌ای بالاتری خواهند داشت و خدمت موثرتری به جامعه ارائه خواهند داد.

6- انتظار شما از مسئولین و متولیان امور پژوهشی در زمینه حمایت و یا توسعه فعالیت های مشابه چیست و چه راهکارهایی پیشنهاد می کنید؟

توجه بیشتر مسئولین به طرحهای اثرگذار میتواند باعث افزایش انگیزه در اعضای هیئت علمی داشته باشد و توجه آنها را از توجه صرف به چاپ مقالات و تولید علم بدون استفاده به سمت کاربردی بودن پژوهشها به ویژه در حیطه آموزش معطوف نماید.

7- اگر توضیح دیگری درخصوص برنامه های جاری، آینده و اهداف تان دارید در خاتمه این گفتگو بفرمایید: 

با توجه به علاقه اصلی من به پژوهش در حیطه‌های آموزشی انشالله با انجام پژوهشهای بیشتر در راستای افزایش تعهد و کیفیت آموزش، نقش پررنگتری در توسعه آموزشی کشور داشته باشم.