شناسایی و اولویت بندی عوامل موثر بر تمایلات فرزندآوری زوج ها در ایران
گفتگو با دکتر فربد عبادی فرد آذر درباره" شناسایی و اولویت بندی عوامل موثر بر تمایلات فرزندآوری زوج ها در ایران "
- با تشکر از حضور در این مصاحبه، لطفا خودتان را معرفی کرده و سوابق علمی، پژوهشی، اجرایی و عملی خود و فعالیت های مرتبط با این پژوهش را بیان کنید:
من دکتر عبادیآذر، رئیس مرکز تحقیقات ارتقای سلامت هستم. بیش از دو دهه در حوزه سلامت جمعیت، بهداشت باروری، سیاستگذاریهای جمعیتی و پژوهشهای بینرشتهای فعالیت داشتهام. تجربه اجرای طرحهای ملی، همکاری با نهادهای تصمیمساز و انتشار مقالات متعدد در زمینه رفتارهای باروری و تغییرات جمعیتی، زمینهساز ورود من به این طرح شد. با توجه به اینکه بخش قابل توجهی از فعالیتهای مرکز تحقیقات ارتقای سلامت به مسائل جمعیت، کیفیت زندگی و سلامت خانواده مربوط است، انجام این پژوهش یکی از محورهای مهم کاری ما بود.
------------------------------------------------------------------------------------
- دلیل اصلی شما برای انتخاب این طرح تحقیقاتی چه بود و چه کسانی در این پژوهش یاری دهنده شما بودند؟
واقعیت این است که کشور ما امروز با یکی از جدیترین چالشهای اجتماعی ـ جمعیتی مواجه است: کاهش مستمر باروری و سرعت گرفتن روند سالمندی. برنامهریزی مؤثر بدون اینکه بدانیم دقیقاً چه عواملی بر تمایل زوجها به داشتن فرزند اثر میگذارد، ممکن نیست.
به همین دلیل تصمیم گرفتیم یک مطالعه جامع انجام دهیم تا همه ابعاد اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی فرزندآوری بهصورت علمی و مستند بررسی شود.در این مسیر، همکاران ارزشمندی از مرکز تحقیقات ارتقای سلامت و همچنین متخصصان حوزه جمعیتشناسی، علوم رفتاری و جامعهشناسی ما را همراهی کردند.
--------------------------------------------------------------------------------------
- پژوهش تان را معرفی کرده و با معرفی ویژگی ها و نوآوری های آن در خصوص موضوعات و محورهای آن شرح دهید:
این پژوهش در دو مرحله انجام شد:۱. مرور نظاممند مطالعات کشورتمام پژوهشهایی که طی سالهای اخیر درباره فرزندآوری در ایران انجام شده بود، بهطور علمی مرور و تحلیل شد تا عوامل مؤثر شناسایی شوند.
2. مرحله دلفی با حضور خبرگاندر این مرحله با جمعآوری نظر متخصصان حوزههای مختلف، عوامل شناساییشده را اولویتبندی کردیم تا مشخص شود کدام مؤلفهها بیشترین وزن را در تصمیم زوجین دارند.
نکته مهم و نوآورانه طرح این بود که فقط یک عامل یا یک بعد را بررسی نکردیم. ما فرزندآوری را بهعنوان یک پدیده چندبعدی نگاه کردیم. نتیجه هم نشان داد که عوامل اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی بهصورت همزمان بر تصمیم زوجها اثر میگذارند و نمیتوان یک نسخه واحد برای همه پیچید. این طرح یکی از کاملترین مستندات علمی در زمینه عوامل فرزندآوری در ایران است و میتواند پایه تصمیمگیریهای مهم سیاستگذاران باشد.
--------------------------------------------------------------------------------------
- آیا این پژوهش به مرحله اجرا و بهره برداری رسیده است؟
فاز پژوهشی طرح به پایان رسیده و نتایج آن آماده ارائه به نهادهای سیاستگذار است. اکنون در مرحله انتقال یافتهها به تصمیمسازان قرار داریم تا در برنامهریزیهای جمعیتی کشور مورد استفاده قرار گیرد. خوشبختانه نتایج طرح، با استقبال مراکز برنامهریزی جمعیتی و حوزههای مرتبط مواجه شده و مسیر بهرهبرداری آن آغاز شده است.
--------------------------------------------------------------------------------------
- این طرح پژوهشی چه گره ای از مشکلات مردم باز خواهد کرد؟
مهمترین کمک این طرح، شفافسازی دلایل کمفرزندی است. سالها درباره اینکه «چرا خانوادهها کمتر فرزند میآورند» فقط حدس و گمان وجود داشت؛ اما امروز با دادههای علمی مشخص شده که:
- مشکلات اقتصادی مهم هستند، اما تنها عامل نیستند.
- نگرانی از آینده، مشکلات مسکن، سبک زندگی جدید، فشارهای روانی و تغییر ارزشها نیز نقش جدی دارند.
- زوجها تمایل قلبی به داشتن فرزند دارند، اما موانع متعدد آنان را متوقف میکند.
وقتی علتها دقیق مشخص شود، سیاستها هم کارآمدتر میشوند.این پژوهش به سیاستگذاران کمک میکند حمایتها را هدفمند، مؤثر و مطابق نیاز واقعی مردم طراحی کنند
--------------------------------------------------------------------------------------
- انتظار شما از مسئولین و متولیان امور پژوهشی در زمینه حمایت و یا توسعه فعالیت های مشابه چیست و چه راهکارهایی پیشنهاد می کنید؟
ما انتظار داریم موضوع جمعیت از حالت شعاری خارج شود و تصمیمات در این حوزه کاملاً علممحور و مبتنی بر دادههای واقعی باشد.تجربه کشورهای موفق نشان میدهد که برای افزایش فرزندآوری نمیتوان تنها به پرداختهای مالی بسنده کرد. باید:
- امنیت شغلی و مالی جوانان تقویت شود.
- مسکن زوجهای جوان قابل دسترستر شود.
- خدمات مراقبتی و حمایتی از کودکان و مادران توسعه یابد.
- رسانهها و نهادهای فرهنگی در تغییر نگرشها نقش فعالتری ایفا کنند.
- حمایتهای بلندمدت و پایدار ارائه شود، نه مقطعی.
اگر سیاستها هماهنگ، پایدار و براساس پژوهشهای معتبر اجرا شوند، میتوان امید داشت که روند باروری بهبود پیدا کند.
--------------------------------------------------------------------------------------
- اگر توضیح دیگری درخصوص برنامه های جاری، آینده و اهداف تان دارید در خاتمه این گفتگو بفرمایید:
- برنامه ما در مرکز تحقیقات ارتقای سلامت این است که این طرح را نقطه شروع بدانیم.در ادامه، چند پروژه مکمل را نیز طراحی کردهایم تا:
- رفتارهای باروری در نسلهای مختلف بررسی شود.
- نگرش جوانان قبل از ازدواج مطالعه شود.
- موانع فرزندآوری در گروههای شغلی و اقتصادی مختلف تحلیل شود.
- هدف نهایی ما این است که تصمیمسازان کشور بتوانند با تکیه بر دادههای دقیق، سیاستهایی را اجرا کنند که زندگی واقعی مردم را بهبود دهد؛ نه اینکه صرفاً اعداد و آمار جابهجا شود.امیدواریم نتیجه این تلاشها به بهبود کیفیت زندگی خانوادهها و آینده جمعیتی کشور کمک کند.
کامنت