آقای دکتر احمد حاجبی مجری طرح تحقیقاتی با عنوان " تدوین ابزار رتبه بندی تاثیر فیلم ها و سریال های ایرانی در ترغیب به مصرف دخانیات " در گفتگویی به تشریح این طرح پرداخت.

1- با تشکر از حضور در این مصاحبه، لطفا خودتان را معرفی کرده و سوابق علمی، پژوهشی، اجرایی و عملی خود و فعالیت های مرتبط با این پژوهش را بیان کنید:

بنده دکتر احمد جاجبی هستم، استاد تمام روانپزشکی با تخصص در حوزه اعتیاد و سلامت روان. در طول بیش از سه دهه فعالیت علمی و حرفه‌ای، تمرکزم عمدتاً بر جنبه‌های مختلف پیشگیری، درمان، و کاهش آسیب‌های مرتبط با اعتیاد بوده است. علاوه بر تدریس و پژوهش‌های گسترده، افتخار داشته‌ام به مدت حدود 16 سال به‌عنوان رئیس اداره سلامت روان و اعتیاد کشور فعالیت کنم. در این سمتها، مسئولیت سیاست‌گذاری، برنامه‌ریزی، و اجرای پروژه‌های ملی مرتبط با اعتیاد و سلامت روان بر عهده من بود.

تجربیات عملی و پژوهشی من شامل انجام تحقیقات متعدد در زمینه تاثیر عوامل اجتماعی و فرهنگی بر اعتیاد، ارزیابی برنامه‌های کاهش آسیب، و تدوین ابزارهای سنجش مرتبط با اعتیاد و سلامت روان است. در این پژوهش نیز با توجه به تجربیات قبلی و تخصص علمی‌ام، به شناسایی و تحلیل شاخص‌هایی پرداختم که می‌توانند نقش فیلم‌ها و سریال‌های ایرانی را در ترغیب به مصرف دخانیات به‌صورت دقیق‌تر ارزیابی کنند.

2-دلیل اصلی شما برای انتخاب این طرح تحقیقاتی چه بود و چه کسانی در این پژوهش یاری دهنده شما بودند؟

دلیل اصلی انتخاب این طرح، ضرورت شناسایی و ارزیابی تأثیر رسانه‌ها در ترغیب به مصرف دخانیات بود. با توجه به شیوع رو به افزایش مصرف دخانیات در میان نوجوانان و جوانان و نقش برجسته رسانه‌ها در شکل‌دهی رفتارها و نگرش‌های این گروه‌های سنی، احساس کردیم که وجود یک ابزار استاندارد برای رتبه‌بندی این تأثیرات می‌تواند به سیاست‌گذاران و برنامه‌ریزان کمک شایانی کند.

این پژوهش با حمایت و همکاری ارزشمند تیمی از متخصصین حوزه‌های مختلف انجام شد. اعضای گروه پژوهش در ابتدا شامل همکارانی از حوزه‌های اعتیاد، آمار زیستی، روانشناسی، و پزشکی بودند. این هم‌افزایی علمی و حرفه‌ای کمک کرد تا شاخص‌هایی دقیق و قابل‌اعتماد برای ارزیابی تأثیرات رسانه‌ای تدوین شود. حضور این متخصصین نه‌ تنها به ارتقای کیفیت علمی پژوهش کمک کرد، بلکه دیدگاه‌های چندجانبه‌ای برای بررسی موضوع به ما ارائه داد.

در نشست­های تخصصی بعدی، از حضور اساتید برجسته و صاحب‌نامی از رشته‌های مختلف علوم پزشکی بهره‌مند شدیم. این اساتید با تخصص‌های متنوع در حوزه‌هایی نظیر اپیدمیولوژی، روانپزشکی، بهداشت عمومی، آمار زیستی، و پزشکی اجتماعی نقش مهمی در اعتبارسنجی شاخص‌ها و تکمیل ابزار مورد نظر ایفا کردند. دیدگاه‌های تخصصی و پیشنهادات ارزشمند این گروه به ما کمک کرد تا شاخص‌ها را از جنبه‌های مختلف مورد بررسی قرار دهیم و اطمینان حاصل کنیم که ابزار طراحی‌شده به‌طور جامع و دقیق تأثیر فیلم‌ها و سریال‌ها بر ترغیب به مصرف دخانیات را ارزیابی می‌کند. این جلسات فرصتی عالی برای تبادل نظر و دستیابی به یک رویکرد میان‌رشته‌ای در این پژوهش بودند.

3- پژوهش تان را معرفی کرده و با معرفی ویژگی ها و نوآوری های آن در خصوص موضوعات و محورهای آن شرح دهید:

پژوهش حاضر با هدف طراحی و تدوین ابزاری برای رتبه‌بندی تأثیر فیلم‌ها و سریال‌های ایرانی در ترغیب به مصرف دخانیات انجام شده است. با توجه به افزایش شیوع مصرف دخانیات در میان نوجوانان و جوانان و تأثیر رسانه‌ها در شکل‌دهی نگرش‌ها و رفتارهای این گروه‌های سنی، این پژوهش به دنبال پر کردن خلا موجود در ابزارهای سنجش این تأثیرات در کشور است. در حال حاضر، ابزار دقیقی برای ارزیابی تأثیر فیلم‌ها و سریال‌ها بر ترغیب به مصرف دخانیات در ایران وجود ندارد، بنابراین پژوهش حاضر تلاش دارد تا معیاری معتبر و استاندارد برای این منظور ارائه دهد.

ویژگی‌های این پژوهش عبارتند از:

طراحی ابزار رتبه‌بندی اختصاصی: این ابزار به‌طور خاص برای ارزیابی تأثیرات فیلم‌ها و سریال‌های ایرانی بر ترغیب به مصرف دخانیات طراحی شده است.

استفاده از رویکرد میان‌رشته‌ای: برای تدوین این ابزار از همکاری تیمی شامل متخصصان در حوزه‌های مختلف مانند روانپزشکی، آمار زیستی، روانشناسی، پزشکی اجتماعی و اعتیاد بهره برده شده است. این همکاری‌ها به خلق شاخص‌های جامع و معتبر برای سنجش تأثیرات رسانه‌ها کمک کرده است.

استفاده از روش‌های کیفی و کمی: پژوهش با استفاده از جلسات کارشناسی و نشست­های تخصصی، که در آن اساتید و متخصصین صاحب‌نظر به بررسی و اعتبارسنجی شاخص‌ها پرداخته‌اند، به صورت ترکیبی از روش‌های کیفی و کمی به جمع‌آوری داده‌ها و تحلیل آن‌ها پرداخته است.

نوآوری در شاخص‌های تعیین‌شده: از جمله نوآوری‌های این پژوهش، استخراج شاخص‌هایی چون فرکانس صحنه‌های مصرف دخانیات، مدت زمان مصرف، و شدت دفعات مصرف است که به‌طور دقیق تأثیر فیلم‌ها و سریال‌ها بر ترویج مصرف دخانیات را مورد ارزیابی قرار می‌دهد. این شاخص‌ها به‌طور ویژه با در نظر گرفتن خصوصیات فرهنگی و اجتماعی جامعه ایرانی طراحی شده‌اند.

در نهایت، این پژوهش به‌عنوان اولین گام در ایجاد ابزاری استاندارد برای ارزیابی تأثیرات رسانه‌ها بر مصرف دخانیات در ایران، می‌تواند به سیاست‌گذاران، تولیدکنندگان محتوا، و پژوهشگران کمک کند تا راهکارهایی مؤثرتر برای کاهش تأثیرات منفی رسانه‌ها بر سلامت عمومی و مصرف دخانیات ارائه دهند.

4- آیا این پژوهش به مرحله اجرا و بهره برداری رسیده است؟

بله، این پژوهش به مرحله اجرا و بهره‌برداری رسیده است و طرح خاتمه یافته است. پس از تدوین ابزار رتبه‌بندی تأثیر فیلم‌ها و سریال‌های ایرانی در ترغیب به مصرف دخانیات، تمامی مراحل تحقیقاتی شامل بررسی‌های علمی، استخراج شاخص‌ها، و جلسات کارشناسی و نشست­های تخصصی با اساتید و متخصصین به‌طور کامل انجام شد. در نهایت، این ابزار به‌طور عملی پیاده‌سازی و ارزیابی شده است.

با اتمام این پژوهش، ابزار طراحی‌شده به‌عنوان یک معیار معتبر و استاندارد می‌تواند برای سنجش تأثیرات رسانه‌ها در آینده مورد استفاده قرار گیرد. همچنین، نتایج پژوهش به مسئولان و برنامه‌ریزان در حوزه‌های مرتبط با سلامت عمومی و پیشگیری از مصرف دخانیات کمک می‌کند تا استراتژی‌های موثرتری را در این زمینه به اجرا درآورند.

5- این طرح پژوهشی چه گره ای از مشکلات مردم باز خواهد کرد؟

ابزار طراحی شده به‌ویژه در زمینه سلامت عمومی بسیار مهم مفید خواهد بود. به طور خاص، این پژوهش در حل مشکلات زیر تأثیرگذار خواهد بود:

کاهش تأثیرات منفی رسانه‌ها: یکی از چالش‌های عمده در جامعه، تأثیر منفی رسانه‌ها بر ترویج رفتارهای خطرناک مانند مصرف دخانیات در میان نسل جوان است. ابزار طراحی‌شده در این پژوهش می‌تواند به شناسایی فیلم‌ها و سریال‌هایی که تأثیرات منفی بیشتری دارند، کمک کند و از این طریق تولید محتوای رسانه‌ای سالم‌تر و مسئولانه‌تر را ترویج دهد.

دستیابی به اطلاعات معتبر برای سیاست‌گذاران: این پژوهش به سیاست‌گذاران و برنامه‌ریزان کمک می‌کند تا با استفاده از یک ابزار استاندارد، به ارزیابی تأثیرات فیلم‌ها و سریال‌ها بر مصرف دخانیات پرداخته و تصمیمات بهتری در خصوص نظارت و تنظیم محتواهای رسانه‌ای بگیرند. این امر می‌تواند به کاهش شیوع مصرف دخانیات در جامعه کمک کند.

ارتقای آگاهی عمومی: با استفاده از نتایج این پژوهش، می‌توان به مردم و خانواده‌ها آگاهی بیشتری درباره تأثیرات رسانه‌ها بر رفتارهای فردی و اجتماعی‌شان ارائه داد و راهکارهایی برای مواجهه با این تأثیرات منفی در نظر گرفت.

در مجموع، این طرح پژوهشی می‌تواند به کاهش مصرف دخانیات، بهبود سلامت عمومی، و ارتقای آگاهی اجتماعی در خصوص تأثیر رسانه‌ها بر رفتارهای افراد کمک کند.

6-انتظار شما از مسئولین و متولیان امور پژوهشی در زمینه حمایت و یا توسعه فعالیت های مشابه چیست و چه راهکارهایی پیشنهاد می کنید؟

انتظار من از مسئولین و متولیان امور پژوهشی در زمینه حمایت و توسعه فعالیت‌های مشابه، توجه بیشتر به پژوهش‌های کاربردی و اثرگذار است که بتوانند مشکلات واقعی جامعه را شناسایی و راه‌حل‌های مؤثری ارائه دهند. این نوع پژوهش‌ها، به‌ویژه در زمینه بررسی تأثیر رسانه‌ها بر رفتارهای اجتماعی و سلامت عمومی، نیازمند حمایت مالی کافی، منابع تحقیقاتی مناسب و زیرساخت‌های اجرایی هستند. تخصیص بودجه‌های مناسب به پژوهش‌هایی که هدف آنها بهبود سلامت جامعه است، می‌تواند به تسریع روند اجرای پروژه‌ها کمک کند.

همچنین، تقویت همکاری‌های میان‌رشته‌ای میان پژوهشگران از رشته‌های مختلف مانند روانشناسی، پزشکی، آمار و رسانه، باعث می‌شود تا پژوهش‌ها جامع‌تر و معتبرتر باشند. مسئولین باید شرایطی را فراهم کنند که تیم‌های پژوهشی بتوانند از تخصص‌های مختلف بهره‌برداری کنند تا نتایج دقیق‌تری حاصل شود.

انتشار نتایج پژوهش‌ها به زبان ساده و به‌طور مؤثر، برای عموم مردم و مسئولین می‌تواند به اتخاذ سیاست‌های مناسب و تغییرات اجتماعی مؤثر منجر شود. همچنین، ایجاد پلتفرم‌های مناسب برای انتقال یافته‌های پژوهشی به‌ویژه به سیاست‌گذاران می‌تواند به آن‌ها در تصمیم‌گیری‌های بهتر کمک کند. در این راستا، مسئولین باید ابزارهای ارزیابی معتبر و علمی برای شناسایی و اندازه‌گیری تأثیرات منفی رسانه‌ها را توسعه دهند تا سیاست‌گذاران بتوانند محتوای رسانه‌ای را به‌طور مؤثری نظارت کنند.

در نهایت، آموزش و توانمندسازی پژوهشگران برای استفاده از روش‌های نوین تحقیقاتی و همکاری مؤثر با نهادهای دولتی و غیردولتی می‌تواند به ارتقای کیفیت پژوهش‌ها و توسعه فعالیت‌های مشابه کمک کند. با فراهم شدن این امکانات و حمایت‌ها، پژوهشگران می‌توانند به بررسی و حل مسائل اجتماعی و سلامت عمومی بپردازند و نتایج تحقیقات به‌طور مؤثر در سیاست‌گذاری‌ها و برنامه‌ریزی‌های اجرایی استفاده شود.

7- اگر توضیح دیگری درخصوص برنامه های جاری، آینده و اهداف تان دارید در خاتمه این گفتگو بفرمایید: 

در آینده، برنامه من گسترش همکاری‌های پژوهشی و علمی با نهادهای مختلف است تا نتایج تحقیقات به‌طور مؤثر در سیاست‌گذاری‌ها و استراتژی‌های اجتماعی به کار گرفته شود.