خانم دکتر سمانه کرمعلی اسماعیلی مجری طرح تحقیقاتی با عنوان "طراحی نرم افزار جامع مدیریت آموزش فعالیت های خودمراقبتی برای کودکان با اختلال طیف اتیسم و سایر اختلالات تکاملی" در گفتگویی به تشریح این طرح پرداخت. 

-

1- با تشکر از حضور در این مصاحبه، لطفا خودتان را معرفی کرده و سوابق علمی، پژوهشی، اجرایی و عملی خود و فعالیت های مرتبط با این پژوهش را بیان کنید:

بنده دکتر سمانه کرمعلی اسماعیلی هستم. عضو هیئت علمی گروه آموزشی کاردرمانی، دانشکده علوم توانبخشی، دانشگاه علوم پزشکی ایران. حیطه آموزشی، تحقیقاتی و بالینی بنده توانبخشی بیماری‌های کودکان هست که حاصل فعالیت‌هایم در این زمینه 5 کتاب، مقالات پژوهشی متعدد، همچنین فعالیت کاردرمانی ۲۰ ساله در بیمارستان کودکان حضرت علی اصغر (ع) می‌باشد.

2- دلیل اصلی شما برای انتخاب این طرح تحقیقاتی چه بود و چه کسانی در این پژوهش یاری دهنده شما بودند؟

ما در کاردرمانی مراجعین زیادی داریم که معمولاً جلسات درمانی هفتگی نیار دارند. معمولا در مراکز دولتی به دلیل پایین بودن تعرفه و تعداد زیاد مراجعه‌کننده امکان اختصاص تعداد جلسات کافی به آنها وجود ندارد و در مراکز خصوصی خانواده توان پرداخت هزینه جلسات را ندارند. از طرفی تعداد زیادی از بیماران بستری در بیمارستان حضرت علی اصغر (ع) از شهرستان مراجعه می‌کنند که وقتی ترخیص می‌شوند کماکان نیاز به ادامه کاردرمانی وجود دارند؛ اما در شهرستان مراکز کاردرمانی ندارند. از نظر ماهیت درمان نیز می‌توان گفت بهترین تمرین برای تقویت فعالیت‌های خودمراقبتی کودکان مثل غذا خوردن، لباس پوشیدن، حمام کردن، توالت رفتن، مسواک زدن و غیره این است که در محیط طبیعی یعنی در خانه در زمان و مکان واقعی خودش اتفاق بیفتد. لذا احساس نیاز برای وجود یک تکنولوژی از راه دور باعث شد بنده به فکر تهیه یک اپلیکیشن تلفن همراه در این زمینه بیفتم.

همراهان من در این طرح آقای دکتر عباس شیخ طاهری عضو محترم هیئت علمی گروه مدیریت اطلاعات سلامت این دانشگاه، خانم سمانه زهرابی یکی از دانشجویان کارشناسی ارشد کاردرمانی، و یک تیم سه نفره مهندسی نرم‌افزار از دانشگاه صنعتی شریف بودند.

3- پژوهش تان را معرفی کرده و با معرفی ویژگی ها و نوآوری های آن در خصوص موضوعات و محورهای آن شرح دهید:

طرح فناورانه مورد بحث یک اپلیکیشن تلفن هوشمند اندرویدی است که البته قصد داریم نسخه آیفون آن را هم طراحی کنیم. هدف، آموزش فعالیت‌های خود مراقبتی به کودکان با ناتوانی‌های رشدی-عصبی مانند اتیسم، ناتوانی ذهنی و تاخیر در رشد است. در این اپلیکیشن که تحت مدیریت درمانگر استفاده می‌شود، از طریق تکنیک مدل‌سازی ویدیویی مراحل اجرای فعالیت‌های خودمراقبتی توسط مدل کودک نمایش داده می‌شود و اصول تقویت رفتار برای یادگیری به کار گرفته می‌شود. نکته مهم و نوآوری اصلی این طرح این است که با انجام این تمرینات دفعات تمرین و کیفیت انجام آن در اپلیکیشن ثبت می‌شود و درمانگر می‌تواند از راه دور این ثبت‌ها را در قالب آمار و نمودارها مانیتور نماید. همچنین همه فعالیت‌ها و همه مراحل برای همه کاربران قابل مشاهده نیست. بلکه درمانگر بر اساس اهداف درمانی و سطح توانایی کودک فعالیت یا مراحل خاص را برای خانواده فعال می‌کند. ویدیوها در دو نسخه مدل دختر و مدل پسر و با به کارگیری آخرین شواهد علمی برای اثربخشی تکنیک مدل سازی ویدیویی برای کودکان تهیه شدند. هدف این است که با آموزش و تمرین سیستماتیک، تحت مدیریت درمانگر و حداقل دفعات مراجعه حضوری به مرکز درمانی، کودک در انجام این فعالیت‌ها به استقلال برسد.

4- آیا این پژوهش به مرحله اجرا و بهره برداری رسیده است؟

اپلیکیشن با شیوه علمی آماده و اعتباریابی شده و مطالعه مقدماتی بر روی آن انجام شده است. همچنین یک مطالعه کارآزمایی بالینی تصادفی برای بررسی علمی اثربخشی آن برای کودکان اتیسم اجرا شده است. در حال حاضر در فاز پیگیری این کارآزمایی بالینی هستیم. خوشبختانه تا به حال اثربخشی اپلیکیشن واضح بوده است.

5- این طرح پژوهشی چه گره ای از مشکلات مردم باز خواهد کرد؟

با اجرای این نوع طرح ها ما می توانیم به سمت عدالت درمانی پیش برویم. به طوری که هیچ کودک دارای ناتوانی به هیچ علتی همانند مشکل مالی، دوری یا عدم دسترسی به مراکز از درمان محروم نشود.   

6- انتظار شما از مسئولین و متولیان امور پژوهشی در زمینه حمایت و یا توسعه فعالیت های مشابه چیست و چه راهکارهایی پیشنهاد می کنید؟

 در حال حاضر مسئولین امور پژوهشی از این نوع طرح‌های فناورانه بسیار استقبال می‌کنند. من به نوبه خودم از معاونت پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی ایران بسیار متشکرم که هزینه‌های مورد نیاز برای این طرح را به صورت کامل برای ما تامین کردند و برای کاربرد و تجاری سازی آن هم قرار است ما را پشتیبانی کنند. توصیه‌ام به پژوهشگران این است که با هدف پاسخگویی اجتماعی و حرکت به سمت تجاری‌سازی، طرح‌های پژوهشی محصول‌محور را در اولویت قرار دهند و اطمینان داشته باشند که دانشگاه حمایت لازم را در این زمینه از آنها خواهد داشت.

7- اگر توضیح دیگری درخصوص برنامه های جاری، آینده و اهداف تان دارید در خاتمه این گفتگو بفرمایید:

عرض دیگری ندارم و از شما برای زحماتتان در جهت آگاه‌سازی جامعه نسبت به برنامه‌های علمی دانشگاه تشکر می‌کنم.